Irak ve Aftanistan’daki toplumsal düzen Amerika’ya başarıyı getirir mi?

Amerika’da herkesin değişime odaklandığı bir dönemde Obama yönetimi Bush yönetiminin bıraktiği enkazı nasıl kaldırabiliriz diye yeni stratejiler geliştirmekteler. Terör ile savaş olarak adlandırılan bir dönemden sonra Amerika Afganistan ve Irak’tan nasıl sağlıklı şekilde çıkarız bunların hesabı yapmaktadır. Teröre destek veren ülkelerin yönetimi yıkılmış, terör örgütlerinin belleri kırılmış ama bunlar gerçekleşirken de işgal edilen ülkelerde sosyal düzen bozulmuştur. Kendi güvenlikleri için yapılan bu yatırımın uzun soluklu olması için tek çıkar yol ise Irak ve Afganistan’da sağlam bir hükümet kurmak ve sosyal düzende istikrar sağlamaktır. Bush yönetiminin ne tür hatalar yaptıkları, bunlardan öğrendikleri ve her iki ülkede neler yapılabileceği bugünlerde en çok konuşulan konular. Yeni Amerikan yönetiminin odaklanacağı konu bu ülkelerde sosyal düzende istikrarın nasıl sağlanacağı ve halk desteği alan hükümetlerin nasıl oluşturulacağıdir.

Amerikalıların gözünde kendilerine tehdit olacak terör örgütü kalmamıştır. Gerek Irak’ta gerekse Afganistan’da güvenliğin kontrolü tamamen ellerine geçmiştir. El Kaide ve Taliban güçleri sadece varlıklarını göstermek için cılız saldırılar düzenlemektedirler ama Amerikan ya da bu ülkelerde oluşturulan güvenlik güçlerine karşı başarısızdırlar. Bu ülkelerin işgalinde gözetilen sonuca ulaşılmış ve deniz ötesinde Amerika’ya karşı saldırı planlayan güçler yok edilmiştir. Görev sona ermiş ise de bir an önce bu ülkelerden çıkmak doğru mudur? Bir görüşe göre hemen bu ülkelerden çıkmak Amerika’nin daha önce yaptığı bir hatadır. Afganistan’da Rus işgalinin sona ermesi için Amerika destek vermiştir. Rusların yenilgiyi kabul edip çekilmesiyle Amerika da bölgeden hemen ayrılmıştır. Geride demokrasi ile yönetilen istikrarlı bir toplum bırakılmadığı için yönetimi ele alan güçler şimdi kendilerine karşı bir tehdit olmuştur. Afganistan’da toplumun gelişmesine engel olan bir yönetim zamanla dünyayı tehdit eder hale gelmiştir. Son terörist kalana kadar savaşa devam kararı alan Bush politikaları yerini terörizmi destekleyen sosyal unsurların düzeltilmesini benimseyen Obama yönetimi almaktadır. Bush yönetimi Amerika’ya doğrudan tehdit oluşturacak unsurları kaldırmış, yeni yönetim ise güven ve istikrarın devamını sağlamaya çalışmak hedefindedir.

Demokratik düzeni kurmadan, halkın bu sistemi benimsemesini sağlamadan bu topraklardan çekilirlerse halen zayıfta olsa varlıklarını sürdüren güçlerin tekrar yönetimi ele alacağından korkulmaktadır. Halk desteği ile güçlü hükümet kurma konusunda Irak’ta olumlu gelişmeler var. Sünnilerin sosyal düzenin inşası için daha istekli olmaları ve işbirliği yapmaları Amerika tarafından olumlu görülmektedir. Son seçimlerde de sandığa giden Irak’lıların oranının yüksek olması ve sosyal düzenin kurulmasına sahip çıkman isteyen hükümete verilen destek bunların göstergesidir. Farklı mesleklerden binlerce kişi eğitim için şu an Amerika’ya getirilmekte, sosyal hayatı düzene sokacak projelere maddi kaynaklar ayrılmakta ve insanlara iş sağlayacak endüstrinin geliştirilmesi planlanmaktadır. Güvenlik halen en büyük sorun olmasına rağmen Irak’in daha güvenli bölgeleri olan kuzeyde ve güneyde bir çok projeye halen devam etmektedir.

Afganistan’da ise hükümet Kabil’de sıkışıp kalmıştır. Amerika ve Afgan hükümeti ile işbirliği yapan Irak’taki gibi bir grubun olmaması gerekli duyulan toplumsal desteğin oluşmasını geciktirecektir. Ekonomik olarak daha zor şartlarda bulunan Afganistan bu anlamda Amerika’nın en çok basını ağrıtacak ülke olmaya devam edecektir. Halkın Taliban güçlerince çok kolay destek verebileceği ve mevcut hükümetin devrilebileceği güçlü bir ihtimal olarak durmaktaktadır. Halkın kurduğu bir yönetim olmayan Afgan hükümeti şimdi kendine inanan ve destekleyen bir halk oluşturma çabasındadır. Afgan hükümetinin bu dönüşü gerçekleştirmesi için iyi eğitilmiş bir kadroya ihtiyacı vardır ama görünen o ki değil dönüşümü, halkın güvenini sağlayacak kadroları dahi oluşturamamıştır. Rüşvet ve yolsuzluğun had safhada olduğu bir ülkede gönderilen maddi kaynak halka ulaşamamakta ve devletin güvenirliği ve meşruiyeti bir sorun olmaya devam etmektedir.

Bu ülkelerde güven ve istikrarın sağlanması Amerika’ya, dünyaya ve özellikle de o topraklarda yaşayanlara huzur getirecektir. Yapılan makro planlar sona ermiş ve istikrar artık mikro düzeydeki çalışmalara endeksli hale gelmiştir. Sosyal düzenin sağlanması sadece para kaynağı ile mümkün değildir. Amerikan tarzı sosyal projelerin Güney Kore gibi bazı uzak doğu ülkelerinde tuttuğu bilinse de bu ülkelerde ne kadar tutacağını zaman gösterecektir. Amerika’nin Iraktan çekilmesi daha kısa sürede olacaktır ama Afganistan’daki durum hem Amerika’ya hem de dünyaya yük olmaya devam edecektir.