Sosyal Ağ Analizi Nedir?
Sosyal ağlar (=networklar) insanlık tarihi kadar eski ilişkilerdir. İnsanlar arasındaki politik, resmi-gayri resmi, ailevi, coğrafi ya da herhangi başka bir şekildeki ilişkiler sosyal ağları oluşturur. Bu ağları analiz etmek için kullanılan bilgisayar teknolojilerinin artan miktardaki yazılımı ve kullanımı, sosyal ağ analizi (SNA=Social Network Analysis) yöntemini akademik ve praktisyen sahalar için erişilebilir konuma getirmiştir. Halen bu alanda geliştirilmiş bir çok bilgisayar programı olması ve bir yenisinin her gün literatüre eklenmesi bu alanın gelecekte ne kadar gelişeceğinin de göstergesidir.
Bireyler arası ilişkilerin sayısallaştırılıp bilimsel hale getirilmesi de demek olan sosyal ağ analizi, önemli olaylar karşısında çeşitli organizasyonların, ya da bu organizasyonların oluşturduğu networkların da ilişkilerini rakama dökmek için kullanılmaktadır. Bilgisayar programlarına girilen verilere göre alınacak olan çıktının niteliği de değişmekte, ve bu esneklik organizasyonel verimliliği test etmek için kulanılabilecek yeni bir olanak sağlamaktadır.
Bu linkteki makale eski Irak Krali Saddam Hüseyin’in yakalanmasında bireysel network ilişkilerini etkili bir biçimde ortaya koyan UCI-NET isimli programın Amerikan ordusu tarafından nasıl kulllanıldığını, bu linkteki şemalar ise yine başka bir terör ağının SNA yardımıyla nasıl ortaya çıkarıldığını anlatmaktadır.
Genelde (özellikle Batı Avrupa’da) SNA, ekonomik ilişkileri ortaya koymak amacıyla kar amacı güden orgazanısyonların bağlantılarını işlemek üzere kullanılırken, ABD’de her türlü ikili ya da daha çoklu ilişkiyi ortaya çıkarmak için kullanılmaktadır. Özellikle sosyal ilişki kurma amacıyla kurulmuş internet sitelerinde bireylerin diğerleriyle kurdukları kontakların bilimsel dilde anlaşılabilmesi için SNA’lar yoğun bir şekilde kullanılmaktadır. Yine bu amaçla bu sitelerde (Mesela Facebook, MySpace, Linked-in vs.) sosyal ağ grupları kurulmakta ve bilginin bireyler arasında ne yönde taşındığı konusunda araştırmalar ortaya konmaktadır.
Kullanım alanları
Ülkemizde gerek akademik, gerekse iş dünyasından yeterli ilgiyi görmeyen SNA hakkındaki az miktardaki çalışmaların da büyük bölümü ekonomik ilişkiler, şirketler arası networklar ve bu şirketlerin yönetim problemlerinin çözümü hakkındadır. Güncel anlamda sosyal ağ analizi, Türkiye’de linkteki haberle duyuldu. SNA’yi bir yöntem olarak içinde barındıran CETS (Child Exploitation Track System) suçla mücadelede başarıyla kullanıldı ve kamuoyu tarafından olumlu karşılandı. Fakat yine de ABD’de gerek akademik, gerek iş dünyasının, gerekse hükümet departmanlarının yoğun şekilde kullandığı bu metod, bundan daha fazla ilgiyi haketmektedir.
Yazılımlar ve metod
Başlıca SNA araçları UCI-NET, NetMiner, Pajek, ORA, Stat-Net, SocNet-V, InFlow ve Keyhubs’tır. İlk iki yazılım ABD’de yoğun bir şekilde kullanılmaktadır. Bu programlar genelde ücretsiz olup, ayrıca bir kullanma kılavuzu da bulundurmaktadırlar. Türkçe bir SNA maalesef henüz piyasada bulunmamakta.
Bu yazılımlar genelde ağ aktörleriyle (nodes) ilgili belli bir içerikte (=content) bulunan karşılıklı (iki-yönlü) ya da direk (tek-yönlü) ilişkileri bir matrix tablosunda inceleyerek ilişkilerin yönü ve konumu konusunda bilgi sağlar. Dolayısıyla içerik, ağ aktörleri ve incelenen ilişki cinsi çok önemlidir. İçerik; gazete haberleri, resmi raporlar, bireysel anketler ya da ilişki sorgulayan diğer enstrümanlar olabilir. İçeriğin objektif olması sonuçların da objektif olmasını sağlar.
SNA yazılımları, içerikten oluşturulan ilişki matrixinden aldığı bilgiyi grafikler veya artan-azalan veri tabloları yoluyla kullanıcıya geri bildirir. Bunlara kısaca değinmek gerekirse derece merkeziliği (=degree centrality) bir üyenin (node) diğerleri arasında ilişki olsun ya da olmasın bunlarla ilişkili olmayı, arasındalık merkeziliği (=betwenness centrality) iki ya da daha farklı üye grubu arasındaki kilit (=bridge) üyeliği, yakındalık merkeziliği(=closeness centrality) kilit konumdaki üyelere daha yakın olmayı betimler. Literatürde, bir üyenin ağın kilit üyesi olup olmamasını derece merkeziliği veya arasındalık merkeziliği belirler. İşin meraklıları aşağıda linki bulunan kişisel sayfamdan daha detaylı bilgi için irtibata geçebilirler.
Bahadır Şahin
Bu yazı İsref’den alınmıştır.