Sosyal Network Analizi ile suç örgütleriyle mücadele ve global güvenlik
Örgütlerle mücadele (terör veya organize suç) ülke güvenliğini ilgilendirdiği kadar küresel güvenliğin de temel taşlarındandır. Sınır aşan örgütlü suçlarla mücadele bir ülke ne kadar güçlü olursa olsun tek başına başarışılı olması pek mümkün değildir. Başarının ülkelerin ve kurumlarının işbirliğine bağlı olduğu bir mücadelede kullanılacak yöntemler de dünya düzenine uyum sağlamalıdır. Bu yazımda kısaca sosyal network analizi ile örgütlü suçlara nasıl mücadele edildiğini anlatacağım.
İletişim hayattır ancak sizin en büyük izinizdir
Teknolojinin en büyük faydası iletişimi kolaylaştırması oldu ama aynı zamanda iletişimin kayıt altında tutabilmesi insanlar arasındaki irtibatların tespitini kolaylaştirdi. Önceleri örgütler iletişim içeriklerini gizli tutmaya çalışıyorlardı. Şimdiki analizler içerikten ziyade örgüt üyelerinin kimlerle irtibatlı olduğu, ne tür faaliyetler içersinde bulunduğunu delillendirmeye yetmektedir. Network tipi yapılanma örgüt içi ve örgütler arası irtibatları kontrol altında tutmaya yaramaktadır. Yakalanan alt birimler kolayca tasfiye edilmekte ve alt birimdekilerin üst birimleri deşifre etmesi zorlaştırılmaktadır (Maltz, 1994). Yıllar önce kurulduğu tespit edilen bir çok örgütün hücre tipinde yapılandığını yakın zamandaki soruşturmalarda gördük. Ülkemizde Hizbullah veya Ergenekon gibi terör örgütlelerinde gördüğümüz bu yapılanma El Kaide gibi uluslararası terör örgütlerinin yapılarında da ortaya çıktı (Türkish Daily News, 2008).
Bu örgütlerin eylemleri, stratejileri ve kısmen üyeleri deşifre edilebiliniyor ama klasik polis yöntemleriyle kişiler arasındaki en üst bağları çözmekte yeterli olduğu gözlemlenmiyor. Halen Ergenekon davasında da görülen en büyük problem örgütün liderinin kim olduğu, kararların kimler tarafından alındığı, eylemlerin kimlere yaptırıldığı, yakalanmayan kişilerin rolünün ne olduğu ve kimler olduğudur. Bu bilgiler olmadan örgütlerin çökertilmesi mümkün değildir. Bu bağlar çözülmezse davanın tutarlılığı azalmakta, kimlerin hangi suçtan yargılanacağı belirsizlik göstermekte ve örgütün kendisi değil alt birimleri tasviye edilmektedir. İleri düzey bir analiz olamadan peyderpey yakalanan kişilerin örgüt içindeki yerini ve örgütün yapısını tespit etmek çok zordur.
Kolluğun kullandığı yazılımlar
Polis tarafından network analizi anlamında kullanılan en yaygın yöntem i2 türü programlardır lakin bu programlar polisin elindeki tek datalardan birisi olan telefon kayıtları üzerinden yapılmaktadır. Günüzmüzdeki örgütler artık doğrudan telefon görüşmesi yapmayacak kadar gelişmiştir. Polisin klasik anlamda yaptığı bu analizden ortaya çıkacak network telefon kayıtlardından ve itiraf bilgilerinden öteye gitmeyecektir. Bu mevcut bilgiler örgütlerin analizi için yeterli değildir. Daha ileri düzey bir analiz ise sosyal network analizi ile mümkün olmaktadır.
Günümüzde giderek popülar hale gelen sosyal network (social network) çalışmaları yeni yeni suç örgütlerini analiz etmek amacıyla kullanılmaktadır. Yeni bir terminoloji gerektiren araştırmalarda network için kullanılan temel prensipler de gelişmektedir. Bu çalışmalar teorik olarak karanlık network (dark network) adı altında çalışılmaktadır (Raab ve Milward, 2003). Karanlık isminin kullanılmasının sebepleri bu örgütlerinin faaliyetlerinin bilinmemesi ve öngörülen hipotezlerin bilimsel olarak test edilmesinin zorluğudur.
Bu methodun kullanılması için telefon kayıtları, internet üzerinden veya yüzyüze yapılan iletişim kayıtları, polis takip raporlar ve sorgulama sonrası sanıklardan elde edilen bilgiler toplanmakta ve hepsi aynı anda analiz edilmektedir. Örgüt üyelerinin bütün iletişim bilgilerinin analiz edilmesi karanlıkta kalan bir çok noktayı aydınlatacaktir. Bu analizde en önemli unsur ise klasik sosyal network analizinden fakrli bir methodun incelenmesi gerekliliğidir. Çünkü dark networkların işleyişleri normal hayattaki insanların kuracağı iletişimden farklıdır.
Uygulama esnekliği
Mesela örgütlerin hiyearaşık yapıları network analizi açısından farklı bir yaklaşım gerektirmektedir. Klasik yaklaşımda bir kişiden diğer kişiye giden yol ne kadar kısa ise kişinin networktaki rolü o kadar güçlüdür ama bu suç örgütlerinde irtibatların kısa ve ulaşılır olması değil güvenli olması daha önemlidir. Lider herkesin ulaşabildiği değil hatta kimsenin ulaşamadığı kişi olmalıdır. Klasik telefon kayıtlarında bu bağın ortaya çıkması çok zordur hatta mümkün değildir. Bu önemli nokta sadece örgütün iç yapısını değil diğer örgütlerle irtibatını da ortaya koyacaktir. Çünkü diğer örgütlerle ilişkileri karşılıklılık esasına dayanmaktadır ve aynı hiyerarşik seviyedeki kişiler birbirleriyle görüşmektedirler (Raab ve Milward, 2006). Yine güncel bir örnek verecek olursak Ergenekon davasında sözü edilen Hizbullah ve PKK bağlantıları örgütlerin operayonel düzeyde mı irtibatlı oldukları yoksa fikirsel düzeyde mı oldukları bu tür analizler ile ortaya çıkabilmektedir. Eğer irtibatlar operasyonel düzeyinde ise PKK’nin bazı eylemleri PKK’ya rağmen yapıldığını gösterebilir.
Sosyal network analizi geleceğin popüler analiz metodları arasında olacaktir. Bu analiz sadece güvenlik güçlerinin etkisini arttırmayacak, küresel güvenliğe de katkısı olacaktir. Özellikle sınır aşan suçlarda birçok ülekeden toplanacak veriler tek bir sistemde analiz edilirse El Kaide gibi örgütlerin hangi ülkede nasıl yapılandığı, hangi ülkelerde ne tür eylemler yaptığı (toplantı, eğitim, planlama, eylem, vb.), hangi ülkelere eylem planlarının gittiği (içerik tespit edilmese de iletişimin yönü emir olarak görülebilinir) ve hangi ülke vatandaşlarının kullanıldığı gibi bilgileri kolaylıkla analiz etmek mümkündür.
Bu metodun öğrenilmesi, kullanılması ve kurumsal düzeyde yaygınlaiması içinse güvenlik birimlerinin en üst düzeylerde eğitim alması ise kaçınılmazdır.
Kaynakça
Maltz, M. (Ed.). (1994). Defining Organized Crime. Westport, CT and London: Greenwood.
Raab, J., & Milward, H. B. (2003). Dark Networks as Problems. Journal of Public Administration Research and Theory, 13(4), 413-439.
Raab, J., & Milward, H. B. (2006). Dark Network as an Organizational Problem: Elements of a Theory. International Public Management Journal, 9(3), 333–360.
Turkish Daily News. (2008, July 28). Ergenekon planned to control PKK. Turkish Daily News. Retrieved October 12, 2008, from http://www.turkishdailynews.com.tr/article.php?enewsid=110985